Gedempte Gracht–hoek Rustenbrug. Gisteren liep ik er nog met mijn vrouw en dochter, maar toen ik probeerde uit te leggen dat op de ene hoek een kruidenier en op de andere hoek ook een kruidenier zat en dat je helemaal tot aan de Hogendijk kon kijken, werd het wat onwerkelijk. Hier is niets meer dat aan het verleden herinnert. Dit is ongeveer dezelfde positie, hoewel helemaal hetzelfde is niet meer mogelijk.

Op de foto staan we op de brug over de Gouw bij de Walraven van Hallstraat. De kleurenbuurt bestond nog niet en het Erasmushuis moest nog gebouwd worden. Het Oostzijderveld was vanaf de Gouw opgespoten en de eerste aanleunwoningen verschenen. En kijk nu eens!

Toen De Gouw ongeveer de oostelijke grens van Zaandam was stond aan de Kepplerstraat de Wilhelminaschool met eraan gekoppeld de Ds. Lindeboomschool. Op de foto staan ze nog naast elkaar. In 1953 werd het complex geopend door burgemeester W. Thomassen. De Wilhelminaschool was een openbare lagere school. De Ds. Lindeboomschool had een christelijk karakter. In Wilhelmina herkennen we de naam van koningin/prinses Wilhelmina, de over-grootmoeder van onze huidige koning. Ds. Lindeboom (1845–1933) was een gereformeerde predikant die zich in 1873 in Zaandam vestigde en z’n best deed om een christelijk geluid te laten horen tegen het opkomend socialisme.

Dit is een poging een oud deel van Zaandam te reconstrueren. De oudste Dam in de Zaan is van rond de 14e eeuw en verbindt de westkant met de oostkant van de Zaan. Deze Hogedam is onderdeel van dijken zoals de Westzanerdijk en de Oostzanerdijk die het land erachter moesten beschermen tegen het water. De Westzanerdijk gaat over in de Hogendijk. Aan de oostkant van de Zaan gaat de Hogedam over in de Zuiddijk.

Op de hoek van de Westzijde met de Herengracht stond jarenlang het pand van Drukkerij Stuurman. Drukkerij Stuurman was de drukkerij waar dagblad De Typhoon jarenlang gedrukt werd. De drukkerij fuseerde begin jaren ’70 met Damiate uit Haarlem. In 1992 ging De Typhoon, samen met De Zaanlander op in het Noord Hollands Dagblad. In het grote gebouw links, waar nog een deel van te zien is was, toen deze foto genomen werd Bischoff gevestigd.

Op beide foto’s staan we staan hier in de Oostzijde, met de rug naar de Katholieke kerk en kijken naar de Oostzijde richting Klauwershoek. Het straatje rechts is de Peperstraat ofwel het Peperstraatje. Het Peperstraatje liep naar de Zaan en achter de huizen waar we tegenaan kijken lag de Peperhoek. De Peperhoek was een wir-war van straatjes en steegjes met enkele woningen en bedrijfjes en een café; Spitsbergen. Op de achtergrond de oude vertrouwde Oostzijderkerk.

De Zaanse fabriekswanden, de eindeloze rijen van steen waarachter arbeiders zwoegden, zijn verdwenen. Fabrieken die elke dag grote groepen arbeiders opslokten en aan het eind van de middag weer lieten gaan, zijn verdwenen. In de Oostzijde hebben ze plaats gemaakt voor woningbouw. Hierboven de vroegere fabriek van Albert Heijn waar chocolade werd verwerkt. Waar mannen in hun hemd stonden te zweten naast stampende machines. Ik kan het weten want ik kwam twee maal per week in de fabriek om schoon te maken.

Als er één plek is waar veel is veranderd is het wel deze hoek van het Rustenburg met de Gedempte Gracht. Linkerfoto is van 1959 en zo zag het Rustenburg er toen uit. Daar waar de auto staat werd Het Ventje genoemd en de steeg tussen het stenen huis en het houten pand was het Ankersmid. Het stenen huis was het pand van kapper Romeijn, het houten huis was het pand van fietsenwinkel Stelder.