Simon Theewis

Ruud Meijns

In de huiskamer van Simon Theewis kom je, als liefhebber van boeken, ogen tekort. Veel literatuur, gedichtenbundels, oude Russen, maar ook boeken over architectuur, boeken over kunst.

Het is van alles wat en laat een brede interesse zien. Voor die dichtbundels, zegt Simon, moet je af en toe even gaan zitten en de tijd nemen.

Kunst

Wat de kunst betreft is hij erg geïnteresseerd in de tijd van de Art Deco (Arts Décoratifs)1 de jaren ’20 van de vorige eeuw. En de kunstrichting van De Stijl2, ook rond die tijd, maar ook omdat het gekoppeld kan worden aan Bruynzeel. Het bedrijf gaf opdrachten aan kunstenaars die lid waren van De Stijl. Het kwam bijvoorbeeld tot uiting in de gebouwen van Bruynzeel en dan was er ook natuurlijk Piet Zwart de ontwerper van de keukens en van de huisstijl van Bruynzeel. Theewis is net nog naar een expositie in Harderwijk geweest over de kunstenaar Vilmos Huszár, een nu vergeten lid van De Stijl. Deze Huszár heeft ook voor Bruynzeel gewerkt en was ook de ontwerper van het beroemde arendvignet van Bruynzeel. Dan praten we nog een tijdje door over de tijd waarin zich dit afspeelde met de Eerste Wereldoorlog en de gevolgen daarvan, de revoluties en hoe de kunst daarop reageerde; een interessante tijd.

Die interesse voor Bruynzeel komt niet zomaar. Theewis heeft er gewerkt en zijn vader en grootvader hadden dezelfde werkgever; drie generaties bij Bruynzeel. Maar volgens eigen zeggen begon het eind van Bruynzeel al in zicht te komen toen hij er kwam werken. Hij werkte er als tekenaar voor de keukens, maar in die tijd kwamen er in Duitsland keukens op de markt met een kunststof deklaag in plaats van verf en Bruynzeel had die technologie niet. De mensen wilden kunststof en de keukens uit Zaandam werden niet meer verkocht en dat was het einde. Nu wil iedereen weer zo authentiek en natuurlijk mogelijk.

Als we het over architectuur hebben wijst Theewis op het hotel met de Zaanse huisjes waar zoveel mensen op af komen, maar dat is geen architectuur, het is gevelkunst. Het is een kubus waar ze Zaanse gevels op geplakt hebben. En breek hem de bek niet open over kunstbeleid in de Zaanstreek of van het Zaans Museum. Ze hebben zich nooit veel gelegen laten liggen aan Zaanse kunstenaars om die een plek te geven, of je moet Monet heten natuurlijk. Tegenwoordig betekent cultuur meestal festival of iets dergelijks.

Bico-cabaret

Zijn grootvader werkte bij Bruynzeel in de houtdrogerij, in de droogkamers. Later heeft zijn vader dat van opa overgenomen en dat heeft hij veertig jaar gedaan. Daarbij moet wel opgemerkt worden dat zijn vader er vijf jaar tussenuit is geweest. Hij werkte toen voor het BICO-cabaret; het cabaret gezelschap van Wastora. Ze gingen het hele land door. In een zaal werd het toneel vol gezet met Bico- wasmachines, zij gaven dan voor het publiek een voorstelling en na afloop werden de Bico’s verkocht. Het was ook een tijd waarin veel feestavonden plaats vonden en dit paste er mooi in. Simon heeft z’n vader in die vijf jaar maar weinig gezien want ook de weekenden werd er gewerkt. Het was niet alleen optreden; de wasmachines konden ook door de medewerkers gerepareerd worden en dat deden ze overdag. De mensen konden die dan op een speciale plaats brengen in de stad waar zo’n voorstelling werd gehouden.

School en werk

Simon is geboren op 20 februari 1950 in de Lijsterbesstraat in Zaandam, maar al snel verhuisde het gezin naar het Hanenpad, bij het sloisie. Hij zat op de Herman Gorterschool en ging daarna naar de IVO, een school voor individueel onderwijs. Hij heeft daar in ieder geval een paar vrienden aan over gehouden, maar heeft de school niet afgemaakt. Het was individueel onderwijs, maar als trage leerling duurde het even voor het kwartje bij hem viel. Dat ging niet goed en toen is hij gaan werken bij Simon de Wit. Maar nog steeds denkt hij met genoegen terug aan deze school; hij heeft er veel opgestoken. Hij heeft er leren fotograferen, belangstelling gekregen voor de kunst. En de microbiogroep zoals ze het noemden, waarmee interesse voor de natuur werd gewekt. Hij heeft er met de microscoop leren werken.

Bij Simon de Wit, een vergeten grootgrutter, kwam hij op de decoratieafdeling. Hij was lakschrijver wat betekende dat hij raambiljetten moest schilderen, zoals ‘Braadworst f 1,98’. Erg veel geleerd, o.a. zeefdruk. Nadeel was dat voor het reinigen Thinner werd gebruikt en een Arbo-wet was er niet dus geen mondkapjes of goede ventilatie. Maar hij heeft er niets aan over gehouden. Bij Simon de Wit waren er weinig mogelijkheden voor promotie dus nam hij de stap om naar Bruynzeel te gaan waar hij op de tekenkamer terecht kwam. Uiteindelijk is hij daar weg gegaan; de BKR lonkte.

De Beeldende Kunstenaars Regeling (BKR) was van 1956 tot 1987 een regeling in Nederland, waardoor kunstenaars in ruil voor hun diensten of kunstwerken een inkomen konden krijgen. Simon deed naast zijn werk bij Bruynzeel een avondopleiding aan de Rietveldacademie. Bij Gerrit de Jong volgde hij lessen in etsen, kreeg les van Piet Heijn Zijl en na afloop van de lessen dronken ze gedrieën een borreltje in het kroegje in de buurt.

Remmet Ouwejan3

Simon leerde Remmert Ouwejan kennen via zijn ouders, ze waren ook verzamelaars van antiek en andere spulletjes. Ouwejan leverde vader Wim Theewis, oorkondes als er een jubileum gevierd werd waar hij optrad. Maar hij gaf Simon Theewis aanwijzingen voor het leren tekenen. Hij liet zijn tekeningen bij hem achter en bij het volgende bezoek gaf Ouwejan hem een boek van bijv. Dali, om van te leren waarschijnlijk.

Ouwejan verzamelde van alles en gaf daar wel eens wat van weg. Zo kreeg Simon een oog van een Octopus en een andere keer een fossiele haaientand. Als je bij hem thuis kwam moest je heel voorzichtig bewegen want het huis stond vol. Ouwejan was een karakteristiek figuur en een begenadigd tekenaar van Zaanse huisjes, oude bomen, die hij in detail weergaf en hij kalligrafeerde miniaturen. Een ander aspect van het fenomeen Ouwejan was dat hij geweldig kon hoofdrekenen. Veel van de tekeningen van Ouwejan zijn te zien op de beeldbank van het Gemeentearchief Zaanstad.

Renati

Een ander bijzonder persoon die Simon heeft ontmoet was de zanger/componist Renati. Deze woonde op Haaldersbroek. Via zijn vriendschap met Jan Kees Vergouw, die tegenover de man woonde, maakte hij kennis met deze zanger die in de jaren twintig en dertig furore maakte. De man heeft tientallen liedjes geschreven en platen gemaakt. Soms nam hij, als ze even op bezoek gingen, z’n gitaar mee en zongen ze wat. Hij had een nasaal stemgeluid en was wat moeilijk te verstaan, maar hij was natuurlijk al flink op jaren.

Een foto van Renati uit een boekje met smartlappen.

BKR

Tijdens die BKR-periode heeft hij met een aantal andere kunstenaars in een maatschap gezeten. Zelf schilderde hij en met de maatschap werkten ze in opdracht van de ANWB en de overheid aan verbetering van de zichtbaarheid in het verkeer. Hij heeft daar vijf jaar in gezeten en heel veel gedaan maar dat is niet goed afgelopen. Hij is er uitgestapt en heeft nooit meer geschilderd of getekend. De noodzaak om steeds maar weer iets nieuws te moeten maken ontnam hem het plezier in het creatieve proces.

Wat hij nog wel deed was fotograferen, analoog, zelf ontwikkelen en afdrukken, maar toen het digitale fotograferen kwam is hij overgestapt en was er opeens veel meer mogelijk. Heel veel architectuur gefotografeerd, veel reizen gemaakt om dat vast te leggen. Maar er kwamen onderwerpen bij zoals het fotograferen van etalages met etalagepoppen; een heel apart onderwerp. Mensen kwamen eerst niet zoveel voor in zijn werk, maar dat is toegenomen. Toen hij eens iets aan een kunstkenner liet zien was die enthousiast en werd daar een boek van uitgebracht.

Het oude gemeentehuis

Tegenwoordig kun je niet om software heen om foto’s te bewerken en die gebruikt hij ook, maar met mate. Tijdens het fotograferen moet het eigenlijk al goed zijn, je moet weten wat je wilt vastleggen. Stillevens maakt hij in de tuin, oude planten tussen twee glasplaten, water erbij en maar zien wat het wordt. Soms gooit hij wat planten in een teil, doet er water bij en met een onderwatercamera maakt hij daar opnamen van.

Het fotograferen op straat roept tegenwoordig nog wel eens wat weerstand op; mensen willen dat niet meer. Namen vallen van Ed van der Elsken, Wim Krijt. Recent kwam er nog een boekje uit van Wims broer Chris Krijt, maar dat hij ook fotografeerde wist Theewis niet. Hij vertelt dat hij wel bij de loodgieter Chris Krijt kwam om zinkplaatjes voor het etsen te halen, maar dat fotograferen is nooit ter sprake gekomen.

Muziek

Hij heeft nog twee uur in een band gezeten via z’n vriend Henk van de Wissel die in de Rocking Idolaters zat. Leerde nog wat basloopjes, maar het is nooit tot een doorbraak gekomen. Hij speelt nog steeds gitaar, kan geen noten lezen dus doet hij het op zijn eigen wijze.

Een paar jaar geleden heeft hij kennis gemaakt met de trekzak en dat beviel heel goed en nu heeft hij er zelf eentje. Hij heeft geen grote aspiraties, het spelen geeft hem echter veel genoegen en het is een leuk instrument.

Van het fotografisch werk van Simon Theewis hebben we een selectie gemaakt en die is ook op Zaanse Verhalen te vinden.

Bron: Gemeentearchief Zaanstad, G. Dubbelman (foto Bruynzeel)

  1. Art deco was een populaire stijlbeweging van 1920 tot 1939 die haar weerslag had op de decoratieve en toegepaste kunst, bij zowel de architectuur, het grafische, industriële en interieurontwerp, als de beeldende kunst en kledingmode. ↩︎

  2. De Stijl is een Nederlandse kunstbeweging, vernoemd naar het in 1917 in Leiden opgerichte tijdschrift De Stijl. De leden van De Stijl streefden naar een radicale hervorming van de kunst, die gelijke tred hield met de technische, wetenschappelijke en sociale veranderingen in de wereld. ↩︎

  3. Remmet Jacob Ouwejan, Zaandam 1897-1972, Tekenaar, calligraaf en kunstverzamelaar. Remmet Ouwejan, in het dagelijks leven werkzaam bij een bank, was een uiterst nauwgezet tekenaar van de Zaanse topografische situatie. ↩︎