Professor Ben Ali Libi
Ruud Meijns
Ben Ali Libi was een humoristische goochelact in de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw van Michel Velleman. Velleman was op 5 januari 1895 geboren in Groningen en werd op 2 juli 1943, met vrouw en kind vermoord in Sobibor. Hij zou één van de vele slachtoffers zijn gebleven als schrijver/dichter Willem Wilmink niet zo’n ontroerend gedicht over hem had geschreven. En.. als dat gedicht niet zo’n bekendheid had gekregen door de voordracht van acteur Joost Prinsen.
Waarom zou dit een plaatsje verdienen op Zaanseverhalen? Omdat Ben Ali Libi hier ook heeft opgetreden, hier zijn kunsten heeft vertoond aan de Zaankanters. Hij trad bijvoorbeeld in 1926 op tijdens festiviteiten die waren georganiseerd door de Zaanse Winkeliers Vereniging. Hij deed in de tuin van ‘Prins Hendrik’ een show voor kinderen waarbij hij rijksdaalders uit een hoed toverde en briefjes van tien uit een citroen perste. De toeloop was enorm volgens de krant.
Tot in de jaren ’40 bleef Ali Ben Libi optreden, ook in de Zaanstreek. Zo trad hij met een gezelschap januari 1940 in Wormerveer op voor het NVV (vakbond). Tot het gezelschap behoorde ook het duo Johnny en Jones die de oorlog ook niet zouden overleven. Van later dat jaar, 11 november 1940, is een kwitantie die hij naar dr. R. Kluyver, Stationsstraat 1 in Zaandam stuurt voor een optreden op 9 november.
Tijdens een razzia in Amsterdamm op 20 juni 1943 werd Velleman met vrouw en dochter opgepakt en zij eindigden via Westerbork in Sobibor.
Het gedicht van Willem Wilmink:
Ben Ali Libi
Op een lijst van artiesten, in de oorlog vermoord,
staat een naam waarvan ik nog nooit had gehoord,
dus keek ik er met verwondering naar: Ben Ali Libi. Goochelaar.
Met een lach en een smoes en een goocheldoos
en een alibi dat-ie zorgvuldig koos, scharrelde hij de kost bij elkaar:
Ben Ali Libi, de goochelaar.
Toen vonden de vrienden van de Weduwe Rost
dat Nederland nodig moest worden verlost
van het wereldwijd joods-bolsjewistisch gevaar.
Ze bedoelden natuurlijk die goochelaar.
Wie zo dikwijls een duif of een bloem had verstopt,
kon zichzelf niet verstoppen, toen er hard werd geklopt.
Er stond al een overvalwagen klaar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.
In ‘t concentratiekamp heeft hij misschien
zijn aardigste trucs nog wel eens laten zien
met een lach en een smoes, een misleidend gebaar,
Ben Ali Libi, de goochelaar.
En altijd als ik een schreeuwer zie
met een alternatief voor de democratie,
denk ik: jouw paradijs, hoeveel ruimte is daar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.
Voor Ben Ali Libi, de kleine schlemiel,
hij ruste in vrede, God hebbe zijn ziel.
Voor wie de voordracht van Joost Prinsen wil horen is dit de juiste plaats:
Bronnen: Jofel.cultuur, Nieuwsblad van het Noorden, YouTube, Delpher, Gemeente Archief Zaanstad.