Cricket-Club “Albion”
Ruud Meijns
Op 5 mei 1925 was het veertig jaar geleden dat Cricket-Club “Albion” werd opgericht. Dat feit werd met een aantal feestelijkheden opgeluisterd. Op zaterdag 2 mei was er ’s middags een receptie in het Wapen van Amsterdam en ’s avonds in Hotel Americain in Amsterdam een diner-dansant. Op zondag 10 mei en de week erna op 17 mei waren er Feestwedstrijden met na afloop voor de deelnemers een gemeenschappelijke lunch.
Voor de gelegenheid verscheen ook een boekwerkje met tal van herinneringen en fotografieën zoals dat in die dagen werd aangeduid.
Sport 19e eeuw
In de tweede helft van de 19e eeuw begint sport als vrijetijdsbesteding te groeien. Waren het vooral zeilen en roeien en schaatsen de meest beoefende sporten zeker in de Zaanstreek met al dat water. Langzamerhand kwamen vanuit Groot Brittannië sporten zoals cricket, voetbal en tennis over en vanuit de Duitse gebieden was het vooral de gymnastiek die hier voet aan de rond kreeg. Lange tijd bleef het beoefenen van sport een elite zaak want er was enige vrije tijd voor nodig en nog voldoende energie om het naast een dagtaak te doen. Vanuit moderne opvoeders werd de sport wel aanbevolen als vorm van lichamelijke oefening.
In de Zaanstreek behoorden zeilen en roeien tot dagelijkse bezigheden van menig bewoner. De Zaanlandsche Zeil- en Roeivereniging was in 1850 de eerste die in clubverband begon. Ook weer een groep van welgestelden die hiervoor gelegenheid hadden.
Pas aan het eind van de 19e eeuw zien we clubs ontstaan zoals gymnastiekvereniging ‘Lycurgus’ uit Krommenie, ‘Jahn’ uit Westzaan in 1883 en ‘Achilles’ 1892 in Zaandam. Het uit Engeland overgewaaide voetbal is een teamsport en het bijeen brengen van een elftal kost tijd en er is een terrein van voldoende omvang nodig. Toch was, vlak voor de eeuwwisseling, Hellas uit Zaandam in 1896 de eerste voetbalclub in de Zaanstreek. Hierna volgenden vele andere clubs.
In de krachtsport was ‘Achilles’ uit Zaandam de eerste in 1902 al snel gevolgd door ‘Sandow’. Het korfbal werd vanaf 1910 met ‘KZ’ in clubverband beoefend.
Albion
‘Jongens waren we – maar aardige jongens. Al zeg ik ‘t zelf. We zijn nu veel wijzer, stakkerig wijs zijn we, behalve Bavink, die mal geworden is.’ – Uit: Nescio, Titaantjes
Aan deze beroemde zin uit de Nederlandse literatuur moest ik direct denken bij het zien van deze foto.
Personen v.l.n.r. H.L.M. van Heijnsbergen (brandweer-expert), E. v.d. Stadt (Fa. E. v.d. Stadt en Zn.) W. Amons (lid fa. Amons en Co) Mr. A.J.M. van Wessem, onbekend, J.A. v.d. Nolle.
Terrein van Cricketclub ‘Albion’ op het Krimperven, later Czarinastraat/Czaar Peterplantsoen.
In een klein berichtje in de krant van 6 mei 1885 staat te lezen: ‘Men verneemt dat alhier is opgericht een Cricket-Club “Albion” welke reeds 8 leden telt.’ Een paar dagen later in een kleine advertentie:
Cricket-Club “Albion”
Zij die LID wenschen te worden van bovengenoemde vereeniging, worden verzocht zich schriftelijk aan te melden bij den President. Leeftijd boven 16 jaar.
Ondertekend met E.M.C. Chevalier, President. De club bestaat dus echt.
Het begin
Officieel wordt cricket in Nederland vanaf 1845 gespeeld, geïntroduceerd door Britse leraren op een school in Zuid-Holland. Britten speelden een grote rol bij de introductie van cricket want ook in Haarlem was een Brit de motor tot de oprichting in 1880 van Blauw en Zwart. Vaak waren het Britse jongemannen die hier op kostschool zaten of Nederlandse jongemannen die in Engeland op kostschool hadden gezet die het spel mee namen naar ons land.
Het startpunt van de club Albion ligt bij L. Simonsz, zoon van een houthandelaar. Hij had een cricketspel gekregen. Een klein clubje bestaande uit J. Endt, J. Poel, J. Brat, N.H. Ebmeyer, E. v.d. Stadt en L. Simonsz oefende in de tuin van het ouderlijk huis met een zeemleren bal. Als de vaardigheden toenemen wordt het spel verplaatst naar de houtfabriek van Simonsz gelegen aan de Provincialeweg. Het spel werd al snel ontdekt door de Zaandamse straatjeugd die de ‘Heeren’ met zand en stinkend gist bestookten.
Direct in 1885 werd vergunning verleend om op de Burcht te oefenen en wedstrijden te spelen. Doordat er bij de eerste de beste wedstrijd een handgemeen ontstond met het toegestroomde publiek, trokken B en W deze vergunning echter in. Redder in de nood werd de heer C. de Boer die zijn land op het Krimperven ter beschikking stelde. Hij werd daarvoor later dat jaar beloond met het Erelidmaatschap.
Dit is een kaart uit 1830 en de lege vlakte, in vieren gedeeld, heet het Krimperven. De rode stip geeft de plaats van het Czaar Peterhuisje aan. Het rode vlak geeft het speelveld van Albion aan.
Het Krimperven is een nog open terrein waar later ten westen het Czaar Peterplantsoen aan de Czarinastraat zal komen.
Dit gebied tussen Czaar Peterstraat, Krimp en Hogendijk wordt voor velerlei doeleinden gebruikt. De Kermis werd erop gehouden, grote manifestaties zoals een fanfareconcours vonden er plaats. En het werd zelfs gebruikt als plek om een kunstijsbaan te maken in de winter. Er werd gevoetbald en er werd ook het cricketspel beoefend.
Op de foto met het materiaalhuisje (rechts) is te zien dat het voor de afrastering van het Czaar Peterhuisje staat.
Het land waarop gespeeld werd behoorde toe aan C. de Boer. In het adresboek van 1897 staat C. de Boer Jz. vermeld op Hoogendijk K 17a, Vee- en stalhouder (Telefoon No. 25.). In 1900 staat C. de Boer op het adres Czaar Peterstraat 1 vermeld als boer. In een jubileumboekje wordt De Boer als stalhouder aangemerkt die ‘ons een stuk van de Krimperven ter beschikking stelde en ‘bullenmelk’ tot herstel van de krachten na de inspannende oefeningen.’ Deze De Boer zal zich later ontplooien als houder van een garage en een vervoersbedrijf.
In het boekje Paipekoppies wordt verslag gedaan van een wedstrijd op het Krimperven:
‘Aan het eind van de straat was een groot grasland waarop cricket werd gespeeld. De cricketclub “Albion”speelde daar, ’s zomers werd er op de zondagen wedstrijden gespeeld. Wij lagen daar heerlijk in het gras, tussen de madelieven en de paardebloemen, en keken naar de spelers. Zo’n wedstrijd duurde meestal de hele zondag, het kon soms ’s zondagsmiddags laat worden.De spelregels zijn in de loop van de jaren bij mij vervaagd: er werd hard gelopen om een run te halen, een wicket moest omgegooid worden door de bowler van de tegenpartij. De herinneringen zijn prettig: groen gras, blauwe lucht, stralende zon, mannen in witte broeken en met petten op’. – Uit Paipekoppies.
Er werd gespeeld. De eerste wedstrijd was op 1 juli 1888 tegen het Amsterdamse ‘Progress’ die verloren gaat.
De volgende wedstrijd is tegen het Haarlemse ‘Rood en Wit’ dat de Zaankanters had uitgedaagd voor een treffen op 21 september.
Op de foto v.l.n.r. staande: H.L.M. v. Heijnsbergen, C. Buijs, S. v. Heijnsbergen, A. Avis, P.H. v.d. Groot en H. v.d. Stadt. Zittend: C.P. v.d. Nolle, J.C. Manssen en Cl. v. Orden.
De eerste inning werd gewonnen met 38 tegen 34 punten. De tweede inning ging verloren. De week daarop speelde Albion alweer onderlinge wedstrijden op het terrein van dhr. De Boer Jz. ’s Morgens was de onderafdeling aan de beurt welke match om 12 uur beslist was. Daarna volgde de hoofdafdeling met 15 leden. Er werden 2100 ballen geworpen en om 16.00 uur was men slechts halverwege gekomen. Men besloot de match de volgende dag voort te zetten
Het Krimperven met een blik op de achterkant van Het Krimp. Links de boerderij van Zwikker en rechts van het midden, achter het geboomte de overkapping van het Czaar Peterhuisje. Welke clubs hier spelen is onbekend, maar als thuisclub zeker de mannen van Albion.
Later zal er meer en meer bebouwing op en rond het Krimperven komen. Bovendien vraagt dhr. De Boer na twee jaar f 10,– per jaar voor het gebruik van zijn land. De club voelt zich genoodzaakt naar een ander terrein om te zien om het cricket nog naar behoren te kunnen spelen. Men vond een terrein bij de Hembrug, kosteloos ter beschikking gesteld door het Departement van Oorlog. Daar heeft voetbalclub ZVV in haar beginperiode ook nog gespeeld.
Een van de leden deed Engeland aan en liet zich uitgebreid informeren over de stand van zaken in het cricket en kwam, ‘omhangen met den profetenmantel’ terug om het ware cricket-evangelie te prediken’. Het 5-jarig bestaan werd luisterrijk gevierd o.a. door sneltekenaars, dansers en zangers en maakte het Zaanse publiek met plastische cricketstanden warm voor het cricketspel. Daarnaast werden in ‘Suisse’ de dorstige kelen en hongerige magen voorzien.
Tenue
Er moest ook een tenue komen, een uniform noemt dhr. E. vd Stadt het. Het werd een rood/wit gestreept tricot, rood/witte pet en een witte broek. Het geld voor deze uitgave werd van de ouders geleend en jaarlijks afgelost. In 1888 wordt het rood/witte tricot vervangen door geheel wit flanel.
H.L.M. v. Heijnsbergen herinnert zich uit die beginperiode:
‘Ik zie nog zoo ’s Zondagsmorgens die stoere cricketspelers in hun witte flanellen pakken zoo successievelijk uit hunne mooie, in tuinen gelegen huizen, tevoorschijn komen. Na het ontbijt een pijpje opgestoken, den witten hoed zwierig op het hoofd, het cricketbat in groenen hoes onder den arm. Flinke, forsche kerels en als ze zoo tegen het middageten te ongeveer half zes met hunne door de zon gebruinde gezichten weer huiswaarts trokken, dan keek menigeen ze met welgevallen aan.’
Grote verwachtingen heeft Albion van het toetreden tot de Amsterdamse competitie. In het eerste jaar speelt men 8 wedstrijden waarvan er 2 worden gewonnen, 1 gelijk en 5 verloren gaan. In 1904 werd de club uit Zaandam kampioen in de 1e klasse van de Amsterdamse Cricket Bond.
Het kampioenselftal uit 1904. Staande v.l.n.r.: C.A. Amons, A. Avis, H. v.d. Stadt, ’t Vaandel, J.F.E. Boele, H.L.M. v. Heijnsbergen, Th.A.W. Ricken. Tweede rij: H. v. Lijnen Noomen, Cl. v. Orden, J.C. Manssen en J.E. Avis. Derde rij: M. de Wit, P.H. de Groot en C. Buijs.
Het succes in het jaar 1905 werd grotendeels bepaald door het hoogste aantal leden t.w. 52. Het was ook het jaar van het 20-jarig bestaan dat begon met een onderlinge wedstrijd aan het Krimperven en een gezamenlijke lunch in ‘Suisse’. Belangstelling van velen uit de Zaanstreek, sprekers en diverse huldeblijken.
Onderhandelingen worden gevoerd om een terrein bij de Hembrug te krijgen. In 1908 is het zover: de verhuizing is gerealiseerd. In het jubileumboekje spreek men over ‘nabij de spoordijk’. Het veld lag hoog, was effen, kortom het beste veld dat de club ooit had gehad. Maar dat bleef niet zo want het veld werd slechter en zelfs zo dat men er niemand meer durfde uitnodigen voor een match.
1910 is het jaar van het zilveren jubileum dat gevierd wordt met een ‘Soiree Variee’ in café Suisse.
De familie v.d. Stadt was altijd goed vertegenwoordigd in de elftallen, zo zelfs dat in 1913 een v.d. Stadt elftal tegen de rest van Albion kon spelen.
Het 30-jarig jubileum 1915 wordt niet gevierd vanwege de 1e WO. In de eerste wedstrijd van het seizoen speelt Albion tegen Hilversum (boven). Tijdens deze wedstrijd worden de heren H.H. van Orden en P.H. v.d. Groot gehuldigd omdat zij een kwart-eeuw bat en bal hebben gehanteerd.
Van Heijnsbergen over de sfeer:
‘Nog onlangs trof ik een oud Volharding speler uit Amsterdam. “Ja”, zei hij, “het was ons altijd een feestdag als wij tegen Albion moesten spelen. Zie dat klonk mij als muziek in de ooren. Zoo behoorde het ook te zijn. Geen gauwigheidjes of minder faire handelswijzen om toch vooral maar te winnen, neen wij bleven ook in het spel wie wij waren, goeie, eerlijke, degelijke Zaankanters’.
Het jaar 1917 was volgens het jaarverslag een slecht jaar. Omdat er niet geoefend dan wel gespeeld kon worden nam het aantal leden af. Dit jaar werden onderhandelingen gestart met voetbalvereniging ZVV over haar terrein aan de Westzanerdijk en dat leidde tot een definitief besluit in 1919.
In 1924 wordt Albion nogmaals kampioen van tweede klasse N.C.B. Het tweede elftal werd in de jaren 1927 en 1928 kampioen van de Amsterdamse bond. En het eerste elftal werd in 1930 kampioen in de tweede klasse van de Nederlandse Cricket Bond.
Een wedstrijdformulier van 5 september 1926. Albion speelt tegen V.R.A. 2 uit Amsterdam. In deze 2e klasse lukte het maar 1 speler van Albion om meer dan 100 runs te maken. J.E. v.d. Stadt maakte er 134 (zie linker rijtje, 3e aantekening) tegen W. Glerum die later één van de beste cricketers van Nederland zou worden. Het maken van 100 runs door een batsman is op zich al een bijzondere prestatie.
Op 17 augustus 1930 speelden leden van “Albion” tegen leden van Haarlem 2. De Zaandammers wonnen en werden kampioen. Met de gasten zijn zij op de foto gegaan.
Namen leden Albion: C.A. Amons, tweede van links (in burger), vierde ook achteraan, Jan de Winter, vijfde Piet Kluyver, zesde J.E. Kaine, de Engelse trainer van Albion, negende Henny Fris, twaalfde J.E. v.d. Stadt, veertiende Claes van Orden met naast hem Cor Schut. Knielend: Fer Ranshuysen en Cor Meijer. Zittend: vanaf tweede man: Bep Theinert, Tinus Melief en Jan Snippe.
Het 50-jarig jubileum in 1935 wordt niet gevierd omdat de kas geen extra uitgaven toelaat. Het zijn zware jaren voor Albion. De animo voor het cricketspel is in de Zaanstreek niet groot. Uit de archieven van de nationale cricketbond komt naar voren dat Albion zich in 1937 heeft terug getrokken. Over het precieze einde van de Zaanse cricket-club bestaat onduidelijkheid. Bij het overlijden in 1940 van één van de steunpilaren van Albion de heer J.E. Avis stond vermeld dat hij lid was geweest van de cricket-club Albion.
Overzicht
In de periode van 1905 t.m. 1929 werden op het één na hoogste niveau 245 wedstrijden gespeeld, waarvan er 84 werden gewonnen. Daarna op twee na hoogste niveau van 1930 t.m. 1932 werden 34 wedstrijden gespeeld, waarvan er 13 werden gewonnen. In 1933 en 1934 werd niet aan de competitie deel genomen. Het laatste jaar dat Albion in competitieverband speelde was 1935. In het op drie na hoogste niveau werden 12 wedstrijden gespeeld, waarvan er 9 werden gewonnen. Daarna werd er niet meer in de competitie uitgekomen. Waarschijnlijk een gebrek aan belangstelling om tot een goed team te komen en geen zin om met 7 of 8 spelers te spelen.
De ZVV-connectie
In 1891 doet een aantal leden van ‘Albion’ een poging om, naast het cricket, het voetbalspel alhier te introduceren. Er bleek te weinig belangstelling te bestaan. Later veranderde dat en zochten Albion en ZVV samenwerking voor de speelvelden. ZVV gedenkt Albion nog altijd als de groep die het voetbal in de Zaanstreek trachtte te introduceren. Beide clubs hebben de velden aan de Westzanerdijk met elkaar gedeeld. Bovendien waren er verschillende personen die zich bij beide clubs als lid en speler hebben laten zien. Ook het voetbal was in de begintijd een ‘Heerensport’.
Hier een foto van de voetbalvereniging Z.V.V., staande v.l.n.r.: C.A. Amons, H. Cleyndert, Cl. van Orden, P. Onnen, Th. van Marle, M. de Wit. Knielend: A. Kamphuys, J.C. Hoogland. Zittend: J.C. Buijs, C.A.W. Pauw, W. Wildschut, W.J. Schoute.
Een deel van de personen komt terug op de foto hieronder. Foto gemaakt t.g.v. het bezoek van de heer E. K. H. v.d. Stadt aan zijn oude vereniging – 1905
V.l.n.r. staande: ’t Vaandel, C.A. Amons, H. v.d. Stadt, J.E. Avis, A. Avis, P.H. v.d. Groot en P.S.R. Boom. Tweede rij zittend M. de Wit, E.K.H. v.d. Stadt en Cl. van Orden. Derde rij zittend: W. Amons, Th. A.W. Ricken en J.E. v.d. Stadt.
‘Jongens waren we – maar aardige jongens. Al zeg ik ‘t zelf.’
Tenslotte nog een vraag. Hoe is het afgelopen met Cricket-Club “Albion”? Bestaat de club nog of is zij inmiddels officieel opgeheven. Ik zou het graag horen.
Bron en foto’s:
- Het veertigjarig bestaan van de Cricket-club ‘Albion’ Zaandam van 5 mei 1925.
- Het archief van Nederlandse Cricket Bond
- Jubileumboek Z.V.V. – 1900 – 1925 Zaandamsche Voetbal Vereniging.
- Gemeentearchief Zaanstad