Casanova in Zaandam
Ruud Meijns
Zaandam, toen nog Oost- en Westzaandam, heeft beroemde bezoekers gehad, de beroemdste is wel Czaar Peter. Maar ook Giacomo Casanova is hier geweest: Casanova was here!
In 1758 ondernam Giacomo Girolamo Casanova een reis die hem van Parijs uiteindelijk naar Zaandam zou brengen. Het schijnt dat Casanova, de beroemde verleider, op missie was voor de Franse overheid.
Giacomo Girolamo Casanova (Venetië, 2 april 1725 – Dux (Bohemen), 4 juni 1798) was een beroemd 18e-eeuwse avonturier uit Venetië, wiens naam synoniem werd voor vrouwenversierder en die zijn blijvende reputatie vooral dankt aan zijn zeer uitgebreide memoires die, met de nodige academische omzichtigheid, als een 18e-eeuws tijdsdocument kunnen worden gezien. Als actief occultist was hij ook betrokken bij genootschappen zoals de Rozenkruisers en de Vrijmetselarij. De belangrijkste casanovisten zijn Félicien Marceau en J. R. Childs. Zij wisten in een baanbrekende studie met behulp van politierapporten, archiefstukken en oude couranten aan te tonen dat Casanova’s autobiografie vrijwel helemaal op feiten berust.
Casanova was een begaafd mathematicus. Hij publiceerde boeken over wiskunde en kon dankzij zijn inzicht in de kansrekening niet alleen een loterij opzetten maar ook uitstekend spelen aan de goktafels in heel Europa. Dit succes met de loterij duurde echter niet lang, en hij reisde verder naar andere landen en avonturen. Uiteindelijk moest hij straatarm het reizen in 1785 opgeven en werd hij bibliothecaris van de hertog van Waldstein in het kasteel van Dux in de Bohemen (nu Duchov in Tsjechië), waar hij zijn memoires schreef en op 4 juni 1798 overleed.
Een voorbeeld van het handschrift van Casanova.
Casanova is meerder keren in Holland geweest. Zijn reis in 1758 begon in Parijs en liep via Mons, Antwerpen, Rotterdam naar Amsterdam. In Amsterdam ontmoet hij een zekere heer, Pels genaamd, die hem meeneemt naar Zaandam.
Uit de biografie van Casanova (vertaling van mij)
’s Avonds vertrok ik met Dhr. Pels naar Zaandam, in een boot die op een slede was geplaatst en voort gestuwd door een zeil. Het was een buitengewone, maar gelijkertijd amusante en plezierige manier van reizen. Er stond een sterke wind en we haalden 15 mijlen per uur; we sneden pijlsnel door de wind. Men kan zich geen veiliger en aangenamere manier van reizen voorstellen; het zou een ideale manier zijn om de wereld rond te reizen als er zoiets als een bevroren zee rond de hele wereld zou zijn.
De wind moet wel van achteren komen want je kunt niet met een zijwind zeilen omdat we geen roer hadden. Ik was aangenaam verrast en ook verbaasd over het vakmanschap van onze twee zeilers die precies op tijd het zeil lieten zakken, want de slede had een behoorlijke vaart ontwikkeld, en we stopten precies aan de kant van de rivier, maar als het zeil iets later was gevierd was de slede misschien wel in stukken geslagen.
We hadden een heerlijke baars als diner, maar de sterke wind verhinderde ons wat rond te wandelen. Ik ben er nog eens geweest, maar omdat Zaandam bekend staat als pleisterplaats van de gefortuneerde handelaren die zich daar terugtrekken en zich op hun eigen manier vermaken, zal ik daar niets meer over zeggen. We keerden terug met een slede, van dhr. Pels, getrokken door twee paarden, en hij nodigde me uit voor het avondeten.’
In 1759 was Casanova opnieuw in Holland, waarschijnlijk had dat te maken met financiële zaken. En in september 1783 was hij weer in Holland en was met een dame op weg naar Amsterdam. Hierover schrijft hij in een brief 1:
‘Jongstleden maandag, terwijl we in Zaandam samen aten, begon ze dingen te zeggen die me deden verstijven van schrik.’
Wat de oorzaak van zijn schrik was wordt niet vermeld, maar door die brief weten we van zijn verblijf alhier. En zo weten we van de bezoeken die Casanova aan Zaandam bracht. Een aardig weetje, niet meer.
Bron: Wikipedia, blog Ed Schilders, Galica.
Uit: Casanova in Nederland van dr. D. Hoek. ↩︎