Bruynzeel en De Stijl
Ruud Meijns
Dit jaar is het honderd jaar geleden dat de kunstbeweging De Stijl voor het eerst van zich liet horen met de uitgave van het tijdschrift De Stijl. Cornelis Bruynzeel Sr. (1875–1956) heeft door zijn belangstelling een rol gespeeld in de kunstwereld in het begin van de 20e eeuw.
De Stijl is een Nederlandse kunstbeweging, vernoemd naar het in 1917 in Leiden opgerichte tijdschrift De Stijl. De bekendste leden van De Stijl waren Theo van Doesburg, Piet Mondriaan, Vilmos Huszár, Jan Wils en Gerrit Rietveld. De leden van De Stijl streefden naar een radicale hervorming van de kunst wat zou resulteren in zuiverheid, vereenvoudiging en gebruik van primaire kleuren.
Hoe kwam de connectie tussen Bruynzeel en De Stijl tot stand?
Fabrikant Cornelis Bruynzeel Sr. start in 1897 de stoomtimmerfabriek ‘De Arend’ in Rotterdam op de plaats waar een molen met dezelfde naam stond. Bruynzeel had niet alleen oog voor nieuwe ontwikkelingen in de industrie hij hield ook voeling met nieuwe ontwikkelingen in de kunst. De kiem hiervoor was gelegd in zijn studiejaren aan de Rotterdamse Akademie voor Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen.
In Voorburg woonde sinds 1906 de kunstenaar Vilmos Huszár. C. Bruynzeel Sr. was in 1909 van Rotterdam naar Voorburg verhuisd. Beiden waren met elkaar bekend. Bij de bouw van de villa “De Arendshoeve” gaf C. Bruynzeel aan Huszar de opdracht daarvoor een glas in loodraam te ontwerpen.
Voor de twee zonen van Bruynzeel wordt in de villa Arendshoeve een jongensslaapkamer ontworpen waarvoor Piet Klaarhamer de meubels en Vilmos Huszár de kleuren ontwerpt.
Foto: Gemeentemuseum Den Haag
Jan Wils, Vilmos Huszár,Piet Zwart en Cornelis Bruynzeel Sr. kwamen elkaar ook tegen bij de Haagsche Kunstkring waar ze alle vier lid van waren. Deze groep personen werd ook wel de ‘Voorburgse connectie’ genoemd. Piet Zwart, de latere vormgever van Bruynzeel heeft nooit tot De Stijl-groep behoort.
Bij de uitgave van het eerste nummer van het blad De Stijl in 1917 speelde Cornelis Bruynzeel een belangrijke rol door een paginagrote advertentie in het blad te plaatsen waardoor de uitgave financieel mogelijk werd.
In 1919 wordt de Rotterdamse fabriek van Bruynzeel, De Arend, door brand verwoest. Hier doet zich de gelegenheid voor om een nieuwe fabriek te bouwen met voldoende grond voor uitbreidingen. Die ruimte krijgt Bruynzeel in Zaandam.
In augustus 1920 ontwierp Jan Wils in opdracht van de N.V. Hollandsche Deurenfabriek C. Bruynzeel en Zonen de nieuwe fabriek van dit bedrijf in Zaandam. Wils werd vooral bekend door het ontwerp voor het Olympisch stadion in Amsterdam.
De advertentie van Bruynzeel in het 1e nummer van De Stijl, ontwerp van Vilmos Huszár.
Op het terrein van Bruynzeel werd ook de bungalow ‘De Stormhoek’ voor directeur Cornelis Bruynzeel Jr. en zijn vrouw Titia Verkade. Titia Verkade was de dochter van E. G. Verkade, de directeur van de Gistfabriek in Delft. In deze villa werd door De Stijl-kunstenaars de inrichting verzorgd. (Zie hiervoor het artikel ‘De Stormhoek’.)